Poniżej prezentujemy najczęstsze pytania i odpowiedzi dotyczące sektora bankowo-kapitałowego zgłaszane w ramach akcji informacyjnej Finanse w czasie koronawirusa – zgłoś problem Rzecznikowi Finansowemu.
Zachęcamy też do zapoznania się z poradnikami z cyklu „Co z pieniędzmi po śmierci?” dostępnymi pod tym linkiem. Eksperci Rzecznika Finansowego odpowiadają na najczęściej pojawiające się pytania dotyczące finansów po śmierci członka rodziny. Dotyczą one na przykład dostępu do środków zgromadzonych na rachunkach bankowych. Klienci pytają też o podział środków zgromadzonych w OFE.
Najczęściej zadawane pytania
Odroczenie spłaty kredytów dla przedsiębiorców.
Jestem przedsiębiorcą. Słyszałem, że wprowadzone w ramach „specustawy” przepisy gwarantują mi możliwość skorzystania z wakacji kredytowych? Czy to prawda?
Regulujący tę kwestię art. 31 f ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych stanowi jedynie o możliwości (a nie obowiązku) dokonania przez bank zmiany warunków lub terminu spłaty kredytu lub pożyczki pieniężnej udzielonego Przedsiębiorcy.
Dotyczy to kredytów udzielonych przed 8 marca 2020 r. i jednocześnie sytuacji, w której zmiana taka jest uzasadniona oceną sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorcy dokonaną przez bank nie wcześniej niż w dniu 30 września 2019.
Zmiana jest dokonywana na warunkach uzgodnionych przez bank i kredytobiorcę i nie może powodować pogorszenia sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorcy.
Reklamacja odmowy udzielenia odroczenia spłaty rat.
Bank nie chce udzielić mi wakacji kredytowych. Złożyłem w tej sprawie reklamację. Jak długo będę musiał czekać na odpowiedź banku?
W przypadku spraw dotyczących zmiany warunków lub terminu spłaty kredytu/pożyczki pieniężnej udzielanego przez bank Przedsiębiorcom, organizacjom pozarządowym
i podmiotom wykonującym działalność pożytku publicznego – termin odpowiedzi na reklamację został skrócony do 14 dni.
W pozostałych kategoriach spraw (także w sprawach dotyczących sposobu udzielania wakacji kredytowych konsumentom) termin rozpatrywania reklamacji przez bank pozostał niezmieniony i wynosi 30 dni (a w sprawach szczególnie skomplikowanych – 60 dni).
Odroczenie spłat wsparcia z Funduszu Wsparcia Kredytobiorców
Skorzystałem z Funduszu Wsparcia Kredytobiorców prowadzonego przez BGK i w czerwcu mam zacząć spłacać uzyskanie wsparcie. Czy można liczyć na odroczenie rozpoczęcia spłaty ze względu na epidemię?
Tak. W marcu zostały przyjęte korzystne dla klientów zmiany w zakresie korzystania z Funduszu Wsparcia Kredytobiorców prowadzonego przez BGK. Dotyczą one osób, które skorzystały ze wsparcia tego Funduszu i w kwietniu, maju lub czerwcu miały zacząć zwracać kwotę wsparcia uzyskanego z Funduszu. Termin ten został przesunięty o trzy miesiące, czyli odpowiednio na lipiec, sierpień lub wrzesień. Z kolei jeśli ktoś już zaczął zwracać kwotę wsparcia np. w styczniu, to raty przypadające na kwiecień, maj i czerwiec zapłaci za trzy miesiące. Oczywiście również o trzy miesiące zostaje wydłużony okres spłaty całego zobowiązania. Więcej szczegółów w poniższym linku.
Warto pamiętać o istnieniu tego Funduszu, bo mogą z niego skorzystać osoby które w chwili składania wniosku np. mają status osoby bezrobotnej lub pracują, ale ich dochód na głowę w gospodarstwie domowym jest bardzo niski. Na przykład dla gospodarstwa wieloosobowego to obecnie 1056 zł, a dla jednoosobowego 1402 zł. Być może dla niektórych posiadaczy kredytów mieszkaniowych będzie to lepszy sposób wsparcia niż oferowane dziś przez banki odroczenie spłat kredytu.
Odroczenie spłaty rat kredytu „Rodzina na swoim”.
Korzystam z kredytu na zakup mieszkania w ramach programu „Rodzina na Swoim”. Mam problem z uzyskaniem możliwości odroczenia spłaty rat tego kredytu. Czy przyjęta przez Sejm „specustawa” reguluje jakoś tę kwestię.
Przepisy „specustawy” nie formułują wobec banków obowiązku udzielenia wakacji kredytowych kredytobiorcom korzystającym z programu „Rodzina na Swoim”
Przewidziano natomiast wydłużenie terminu stosowania dopłat do kredytów preferencyjnych udzielanych w programie „Rodzina na Swoim” o okres, w którym zostanie zawieszona spłata kredytu preferencyjnego z uwagi na istniejący stan zagrożenia epidemicznego albo stan epidemii przy jednoczesnym utrzymaniu maksymalnego 8-letniego okresu stosowania dopłat.
Powinno to być impulsem dla banków, aby swoją ofertę „wakacji kredytowych” skierowały także do kredytobiorców korzystających z dopłat do kredytów preferencyjnych udzielanych
w programie „Rodzina na Swoim”.
Składka za ubezpieczenie na życie przy odroczeniu spłaty rat.
Skorzystałem z „wakacji kredytowych” ale cały czas muszę płacić składki za ubezpieczenie na życie związane z kredytem. Dlaczego tak jest?
Zgodnie z rekomendacjami Polskiej Izby Ubezpieczeń klienci powinni mieć możliwość w takiej sytuacji skorzystania z zawieszenia składek za ubezpieczenie na życie. Izba rekomendowała, żeby działo się to na wniosek klienta, a warunki miałby być ustalane z ubezpieczycielem za pośrednictwem banku. Warto więc zapytać o taką możliwość w banku.
Uznanie salda kredytu w aneksie odroczenia spłaty rat kredytu.
Mam kredyt „frankowy” i znalazłem w aneksie „wakacji kredytowych” zapis o uznaniu salda kredytu? Czy zablokuje mi to możliwość dochodzenia roszczeń w sądzie związanych z niektórymi niedozwolonymi zapisami?
Nie widać żadnego związku między oświadczeniem o uznaniu salda, a odroczeniem płatności rat. To oznacza, że takie postanowienie nie powinno w ogóle znaleźć się w proponowanym przez bank wniosku czy aneksie. Jeśli już zostało jednak wprowadzone, to patrząc od strony prawnej, złożenie oświadczenia o potwierdzeniu salda nie powinno wywierać skutków prawnych. Nie można bowiem twierdzić, że w ten sposób kredytobiorca zgadza się na potwierdzenie wysokości salda. Istotny jest przy tym cel zawieranego aneksu oraz właściwy przedmiot wniosku złożonego przez kredytobiorcę. Z pewnością jest to skorzystanie z możliwości zawieszenia spłaty rat kredytu, a nie np. sanowanie niedozwolonych postanowień umownych. W przypadku stwierdzenia takiego zapisu w swojej umowie warto zgłosić się do Rzecznika Finansowego z wnioskiem o interwencję.
Wybór wariantu „wakacji kredytowych” w banku.
Mój bank ma różne warianty „wakacji kredytowych”. Który z nich będzie dla mnie najkorzystniejszy?
Odpowiedź zależy od indywidulanych preferencji i terminów zaciągnięcia oraz spłaty kredytu. Na przykład nie chcemy teraz ponosić żadnych kosztów spłaty kredytu przez najbliższe 3 czy 6 miesięcy, to wówczas najkorzystniejszy będzie oczywiście wariant z zawieszeniem płatności całej raty, czyli części kapitałowej i odsetkowej. Może to jednak spowodować m.in. większy wzrost łącznej wartości kwoty którą trzeba będzie spłacić, niż np. w przypadku zawieszenia samej części kapitałowej raty. Przy czym przy wyborze wariantu z zawieszeniem samej części kapitałowej, może się okazać, że wysokość części odsetkowej wciąż będzie sporym obciążeniem domowego budżetu. Wszystko zależy od tego kiedy został zaciągnięty kredyt i na jak długo. Przy długim okresie spłaty i dla kredytu zaciągniętego np. w ostatnich miesiącach część kapitałowa raty będzie bardzo niska.
Reasumując, to banki powinny w momencie przedstawiania oferty jasno wskazać ile więcej zapłaci klient w ostatecznym rozliczeniu i o ile wzrośnie jego miesięczna rata, po okresie zawieszenia. To dwa istotne parametry, które należy ustalić przed podjęciem decyzji. Tych informacji powinien dostarczyć bank.
Kradzież pieniędzy z konta bankowego – zasady odpowiedzialności banku.
Oszuści włamali mi się na internetowe konto bankowe i ukradli wszystkie pieniądze. Zgłosiłem się do banku, ale ten mi odpowiedział, że mam poinformować policję, a oni też zbadają sprawę i dadzą mi znać za kilka dni. Problem w tym, że to były moje wszystkie pieniądze i nie mam teraz za co nawet zrobić zakupów. Ile może trwać takie wyjaśnienie ze strony banku?
Zasady działania klienta i banku prezentujemy na specjalnej infografice. Dodatkowo wyjaśniamy, że unijne i polskie przepisy określają termin zwrotu środków wynikających z nieautoryzowanej transakcji w oparciu o tzw. zasadę D+1. Oznacza to, że pieniądze powinny wrócić na konto klienta nie później niż do końca dnia roboczego następującego po dniu stwierdzenia wystąpienia nieautoryzowanej transakcji lub po dniu otrzymania zgłoszenia od klienta. Jedynym wyjątkiem od zasady zwrotu kwoty nieautoryzowanej transakcji w tym terminie jest uzasadnione i należycie udokumentowane podejrzenie próby oszustwa ze strony klienta. Równocześnie bank powinien na piśmie poinformować o takim podejrzeniu organy ścigania. Intencją prawodawców było przerzucenie odpowiedzialności za nieautoryzowane transakcje płatnicze w zasadzie w całości na dostawców. Ma to służyć nie tylko zwiększeniu ochrony klienta, ale również większej presji wobec profesjonalnych uczestników rynku, by maksymalnie zadbali o procedury bezpieczeństwa i ochronę transakcji. Wdrożenie rozwiązań, które zapewniają szybki zwrot utraconych środków zgodnie z zasadą D+1, zabezpiecza klientów również przed ryzykiem pozostawania przez dłuższy czas bez środków do życia. Dlatego bank powinien najpierw niezwłocznie oddać klientowi pieniądze, a następnie – jeżeli ma podstawy, by sądzić, że klient powinien w całości lub części odpowiadać za nieautoryzowaną transakcję – dochodzić tej kwoty od klienta na przykład przed sądem.
Zasady naliczania odsetek w ramach „wakacji kredytowych”
Chciałabym skorzystać z opcji wakacji kredytowych proponowanych przez bank w związku z sytuacją epidemii COVID-19. Czy bank ma prawo dopisać odroczone odsetki do kapitału kredytu i od tych odsetek naliczać odsetki? Bo przecież tak będzie jak będą dopisane do kapitału po okresie karencji.
Nie. Odroczenie spełnienia świadczenia kredytowego w postaci np. odroczenia spłaty odsetek nie może zmieniać w związku z ich odroczeniem charakteru tego zobowiązania. Jako odsetki należne bankowi za korzystanie przez klienta z kredytu takim zobowiązaniem odsetkowym pozostają i nie ma podstaw do zmiany tego zobowiązania i potraktowania odsetek, jako kapitału do spłaty. Byłoby to nadużyciem prawa. Należy brać pod uwagę istotę zobowiązania kredytowego kredytobiorcy, jako dłużnika w zakresie spłaty kredytu. Na podstawie art. 353 § 1 i 2 Kodeksu cywilnego (k.c.): 1. Dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje – także w sposób odpowiadający tym zwyczajom. 2. W taki sam sposób powinien współdziałać przy wykonywaniu zobowiązania wierzyciel.
W przypadku umownego odroczenia płatności kredytowych mamy do czynienia ze zmianą warunków spełniania zobowiązań przez kredytobiorcę, jednakże dłużnik nie może być postawiony w gorszej niż pierwotna sytuacji względem banku, bo uzyskał odroczenie spłaty odsetek po upływie karencji.
W konsekwencji nie ma uzasadnienia do przyjęcia twierdzenia, że od zaległych odsetek można żądać odsetek za opóźnienie wywołane ich odroczeniem i to jeszcze w sytuacji nadzwyczajnej wywołanej czynnikami zewnętrznymi (skutki Covid – 19). W Kodeksie cywilnym wyrażony został wyraźny zakaz anatocyzmu, czyli naliczania odsetek od odsetek. Art. 482 § 1 k.c. stanowi: Od zaległych odsetek można żądać odsetek za opóźnienie dopiero od chwili wytoczenia o nie powództwa, chyba że po powstaniu zaległości strony zgodziły się na doliczenie zaległych odsetek do dłużnej sumy.
Wzrost opłat za wykonanie przelewów
Mamy teraz trudną sytuację związana z koronawirusem, a mój bank spółdzielczy podniósł opłatę za wykonanie przelewów z 3,5 zł do 10 zł, czy miał do tego prawo?
Tak, ale po spełnieniu wymaganych prawem warunków.Opłaty za wykonanie przelewów pobierane są w oparciu o umowę rachunku bankowego zawartą przez klienta z bankiem, których częścią są tabele opłat i regulaminy. Umowy te kształtowane są wobec konsumentów najczęściej w formułach wzorców umownych akceptowanych w momencie zawarcia umowy. Zasadniczo każda zmiana stosunku umownego (wzorca) np. wprowadzenie nowej tabeli opłat za usługi wymaga zgody drugiej strony. W przypadku gdy bank planuje zmianę wzorca np. tabeli opłat i prowizji powinien doręczyć zmieniony wzorzec klientowi. Klient może proponowanych zmian nie zaakceptować i wypowiedzieć umowę zgodnie z terminami wypowiedzenia opisanymi w umowie. Zmiana wchodzi w życie tylko gdy klient nie wypowie nowych warunków doręczonego wzorca.
Przy czym co istotne doręczenie zmienionego wzorca musi być skuteczne. A jeżeli wzorzec maił postać elektroniczną musi być doręczony w taki sposób, aby klient mógł wzorzec ten przechowywać i odtwarzać w zwykłym toku czynności.
Jeżeli zatem bank nie dochował tych wszystkich wymogów i nie doręczył klientowi zmienionego wzorca np. nowej tabeli opłat zawierającej podwyższone opłaty za przelewy, klient ma prawo reklamować naliczenie takiej opłaty.
Wypłata walut obcych w placówce banku.
Próbowałem wypłacić EURO z mojego konta walutowego. Bank odmówił mi tłumacząc, że nie ma na chwilę obecną dostępnej waluty. Czy ma do tego prawo.
Nie. Bank, jako strona umowy rachunku bankowego, zgodnie z art. 726 k.c.: …może obracać czasowo wolne środki pieniężne zgromadzone na rachunku bankowym z obowiązkiem ich zwrotu w całości lub w części na każde żądanie, chyba że umowa uzależnia obowiązek zwrotu od wypowiedzenia.
Bank jest profesjonalistą w zakresie świadczenia usług bankowych dla swoich klientów. Jako profesjonalista jest zobowiązany do dokładania szczególnej staranności w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa przechowywanych środków pieniężnych. Jako strona umowy, której klient powierzył swoje oszczędności bank a zarazem podmiot zaufania publicznego jest zobowiązany do przestrzegania prawa, które obliguje do wypłaty na pierwsze żądanie klienta powierzonych mu środków pieniężnych, chyba, że wyraźny zapis umowy uzależnia obowiązek zwrotu od wypowiedzenia. Każdy posiadacz rachunku bankowego na podstawie zasady gwarantowanej w art. 50 ust. 1 ustawy Prawo bankowe: dysponuje swobodnie środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku. Każdy bank decydujący się w zakresie swojej działalności do przechowywania depozytów w walucie obcej i dokonywania rozliczeń walutowych winien tak organizować swoją działalność gospodarczą by stale dysponować określoną walutą do realizacji swoich zobowiązań walutowych. Bank, jako dłużnik w umowie rachunku bankowego przyjmujący depozyt i nierealizujący dyspozycji posiadacza rachunku bankowego, niedokonujący wypłaty na jego każde żądanie staje się odpowiedzialny w zakresie niewykonywania w sposób należyty swoich obowiązków kontraktowych i może ponosić odpowiedzialność odszkodowawczą i za opóźnienie, gdy odmawia wypłaty. Zgodnie z art. 481 § 1 i 2 k.c.: Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.
2. Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Jednakże, gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy.”
Obniżenie maksymalnych kosztów prowizji i opłat pożyczek konsumenckich.
Słyszałem, że przyjęta przez Sejm „specustawa” obniża wysokość maksymalnych kosztów prowizji i opłat pożyczek konsumenckich. Czy dotyczy to także pożyczek zaciągniętych przed wejściem w życie specustawy?
Nie. Uchwalone przepisy dotyczą wyłącznie nowo udzielanych zaciąganych pożyczek – tj. pożyczek zaciąganych między 1 kwietnia 2020 r. (dniem wejścia w życie ustawy) a 8 marca 2021 r. (dniem utraty mocy obowiązującej tych przepisów).
Limity dla pozaodsetkowych kosztów kredytu.
Chcę zaciągnąć pożyczkę konsumencką, ale boję się wysokich prowizji i opłat dodatkowych. Słyszałem, że „specustawa” wprowadza nowe limity dla pozaodsetkowych kosztów kredytu. Jak one się kształtują?
W przypadku kredytów o okresie spłaty 30 dni i więcej:
MPKK ≤ (K × 15%) + (K × n/R × 6%), czyli 21% w skali roku.
gdzie: MPKK – maksymalne pozaodsetkowe koszty kredytu;
K – całkowita kwota kredytu,
n – okres spłaty wyrażony w dniach,
R – liczba dni w roku
W przypadku kredytów o okresie spłaty krótszym niż 30 dni:
MPKK ≤ K x 5%
gdzie: MPKK – maksymalne pozaodsetkowe koszty kredytu,
Ponadto pozaodsetkowe koszty nie mogą być wyższe od 45 % całkowitej kwoty kredytu.
Koszty refinansowania pożyczki konsumenckiej.
Mam problem ze spłatą zaciągniętej na nowych zasadach pożyczki konsumenckiej. Firma o innej nazwie, ale wyraźnie powiązana z kredytodawcą, który udzielił mi pożyczki, zaoferowała mi refinansowanie zobowiązania. Jednak to rodzi kolejne koszty. Jak się w takich sytuacjach kształtuje limit maksymalnych kosztów pozaodsetkowych?
Jeśli kolejny kredyt był udzielony przez tego samego kredytodawcę lub podmiot z nim powiązany w okresie 120 dni od dnia wypłaty pierwszego z kredytów, to
1) całkowitą kwotę kredytu, dla celów ustalenia maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu, o której mowa w art. 8d, stanowi kwota pierwszego z kredytów;
2) pozaodsetkowe koszty kredytu obejmują sumę pozaodsetkowych kosztów wszystkich kredytów udzielonych w tym okresie
[1] w rozumieniu przepisów rozporządzenia Komisji (WE) nr 1126/2008 z dnia 3 listopada 2008 r. przyjmującego określone międzynarodowe standardy rachunkowości zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1606/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady (Dz. Urz. UE L 320 z 29.11.2008, str. 1, z późn. zm.3) )