Seniorzy a finanse

Do Rzecznika Finansowego zgłosił się Pan z zapytaniem czy istnieje darmowy rachunek bankowy. Pan wskazał, że pobiera emeryturę i do wypłaty wskazał posiadany rachunek bankowy, za który ponosi wysokie opłaty.

Zgodnie z art. 59ia ustawy o usługach płatniczych (Dz.U z 2020 poz. 794 t.j.) banki (w tym również oddziały banków zagranicznych), banki spółdzielcze oraz spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe są obowiązanie do świadczenia usługi prowadzenia podstawowego rachunku płatniczego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Podstawowy rachunek płatniczy to rachunek w walucie polskiej, przeznaczony dla konsumentów, którzy nie posiadają innego rachunku płatniczego w walucie polskiej, prowadzonego przez dostawcę.

Podstawowy rachunek płatniczy pozwala konsumentowi na dokonywanie podstawowych operacji bankowych. Co do zasady podstawowy rachunek płatniczy jest rachunkiem, za który konsument nic nie płaci na etapie jego założenia, jak również później korzystając z niego – z pewnymi wyjątkami, o których mowa poniżej. Podstawowy rachunek płatniczy obejmuje wyłącznie takie usługi, jak:

• dokonywanie wpłat pieniężnych na rachunek;
• dokonywanie wypłat w Polsce i na terytorium państw członkowskich Unii Europejskiej w bankomatach lub w placówkach podmiotu rynku finansowego;
• dokonywanie na terytorium państw członkowskich Unii Europejskiej transakcji płatniczych przy użyciu karty płatniczej lub przez internet;
• dokonywanie przelewów, korzystanie ze stałych zleceń i poleceń zapłaty.

Podstawowy rachunek płatniczy umożliwia więc: otrzymywanie wpływów z tytułu dochodów lub świadczeń (w tym rent lub emerytur), opłacanie rachunków np. za media, nabywanie towarów i usług (także przez Internet), w tym za pośrednictwem polecenia zapłaty, polecenia przelewu oraz za pomocą karty płatniczej (z wyłączeniem kart kredytowych). Ponadto dostawcy usług płatniczych nie mogą pobierać opłat za wydanie karty płatniczej do rachunku podstawowego.

Po otwarciu dla klienta podstawowego rachunku płatniczego dostawca pobiera następujące opłaty:

• za wykonanie każdej następnej krajowej transakcji płatniczej (to jest polecenia przelewu) po przekroczeniu w ciągu jednego miesiąca pięciu nieodpłatnych takich transakcji;
• za wykonanie każdej następnej transakcji płatniczej przy użyciu bankomatów lub wpłatomatów (to jest wypłaty i wpłaty gotówki) nienależących do tego dostawcy, znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, po przekroczeniu w ciągu jednego miesiąca pięciu nieodpłatnych takich transakcji.

Przypominamy! Więcej szczegółów dotyczących rachunku podstawowego w specjalnej Analizie Rzecznika Finansowego (kliknij link).

Do Rzecznika Finansowego z prośbą o interwencję zgłosił się klient, który posiada pełnomocnictwo do rachunku bankowego należącego do matki, a Bank odmówił mu zamknięcia rachunku bankowego rodzica.

W Kodeksie Cywilnym (Dz.U. z 2020 r. poz. 1740 t.j. ) zostały wymienione trzy rodzaje pełnomocnictw: pełnomocnictwo ogólne, pełnomocnictwo do czynności prawnych określonego rodzaju oraz pełnomocnictwo do poszczególnej czynności.

Pełnomocnictwo ogólne definiowane jest najczęściej jako pełnomocnictwo do dokonywania czynności zwykłego zarządu. Ustawa nie definiuje zakresu czynności wchodzących w skład „zwykłego zarządu”.
Czynności przekraczające „czynności zwykłego zarządu” wymagają udzielenia pełnomocnictwa szczególnego: pełnomocnictwa rodzajowego lub pełnomocnictwa do poszczególnych czynności.

Pełnomocnictwo rodzajowe powinno wskazywać rodzaj oraz przedmiot czynności, do których umocowany jest pełnomocnik (np. umocowanie do wypłaty środków pieniężnych z rachunku do kwoty maksymalnie 100 złotych miesięcznie).
Udzielenie pełnomocnictwa szczególnego (do poszczególnej czynności) jest wymagane do dokonania konkretnej czynności prawnej (np. pełnomocnictwo do zamknięcia rachunku bankowego).

Pełnomocnikiem może być osoba fizyczna, która ma pełną lub ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Według przepisów Kodeksu cywilnego, pełną zdolność do czynności prawnych mają osoby fizyczne, które ukończyły 18 lat lub osiągnęły pełnoletność wskutek zawarcia małżeństwa. Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają osoby, które ukończyły 13 lat oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo.
Pełnomocnictwa do rachunku bankowego może udzielić jedynie posiadacz rachunku. Umowa rachunku bankowego może nakładać dodatkowe wymogi w tym zakresie (np. wymóg udzielenia pełnomocnictwa w siedzibie banku w obecności pracownika banku).

Kodeks cywilny stanowi, iż pełnomocnictwo ogólne powinno być pod rygorem nieważności udzielone na piśmie. Praktyka wskazuje, że pozostałe rodzaje pełnomocnictw również często są udzielane w formie pisemnej, co może wynikać np. z treści zawartej umowy rachunku bankowego.

Co do zasady, pełnomocnictwo może zostać odwołane w każdym czasie. Przepisy nie regulują formy, w jakiej powinno zostać złożone oświadczenie woli o odwołaniu pełnomocnictwa, a zatem oświadczenie mocodawcy może przybrać dowolną formę. O ile nie zastrzeżono inaczej, pełnomocnictwo wygaśnie również wraz ze śmiercią mocodawcy (czyli posiadacza rachunku) lub pełnomocnika.

O zakresie i rodzaju czynności, które będą objęte zakresem pełnomocnictwa, co do zasady decyduje posiadacz rachunku bankowego. W praktyce może mieć miejsce sytuacja, że umowa rachunku bankowego lub regulamin stanowiący jej integralną część będą zawierać postanowienia ograniczające zakres czynności, co do których można udzielić pełnomocnictwa np. wypowiedzenie umowy rachunku bankowego czy zastrzeżenie braku możliwości udzielania dalszych pełnomocnictw. 

Rzecznik Finansowy otrzymał skargę klienta, który wskazywał, że mimo iż od 8 lat nie korzysta z rachunku bankowego to bank nadal go nie zamknął. Klient zwrócił się do Rzecznika Finansowego z prośbą o pomoc.

Zdarza się, że konsument nie korzysta z posiadanego przez niego rachunku bankowego – jest to tzw. „uśpione konto”. Bank na mocy zawartej umowy zobowiązany jest do prowadzenia rachunku bankowego, niemniej z różnych względów konsument nie korzysta z dostępnych usług lub posiadacz rachunku zmarł.
Zgodnie z art. 59a Prawa Bankowego umowa rachunku bankowego ulega rozwiązaniu z dniem śmierci posiadacza rachunku lub, jeśli bank nie uzyska takiej informacji, po 10 lat od wydania przez posiadacza rachunku ostatniej dyspozycji dotyczącej tego rachunku (np. polecenia przelewu). Niemniej, po 5 latach od złożenia ostatniej dyspozycji na koncie, bank powinien wystąpić z wnioskiem o informację z systemu PESEL, czy posiadacz rachunku żyje.

W sytuacji kiedy posiadacz rachunku żyje lub nie udało się potwierdzić tej informacji, to na 6 miesięcy przed upływem 10-letniego okresu, w którym na koncie nie było składanych przez posiadacza żadnych dyspozycji, bank musi go poinformować o skutkach rozwiązania umowy. Po wyczerpaniu tej procedury, jeśli na koncie przez 10 lat nie było żadnych transakcji czy zleconych dyspozycji, bank powinien zamknąć rachunek.

Do Rzecznika Finansowego zgłosił się klient, który jest osobą starszą i niedowidzącą z pytaniem, w jaki sposób może zawrzeć umowę rachunku bankowego, jeśli nie może przeczytać samodzielnie umowy.

Osoby z dysfunkcjami wzroku, narządu mowy czy ruchu w kontakcie z bankami są klientami, którzy ze względu na swoją niepełnosprawność nie mogą być osobami dyskryminowanymi tj. bank nie może odmówić zawarcia umowy z taką osobą ze względu wyłącznie na jej niepełnosprawność.

Przepisy kodeksu cywilnego w sposób ogólny wskazują, że wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej. Niemniej oznacza to, że konsument chcący zawrzeć umowę powinien mieć możliwość uprzedniego zapoznania się z nią oraz móc swobodnie wyrazić swoją wolę.
Odnosząc się do problemu, jaki powstaje w kontakcie osób niepełnosprawnych z bankiem przepisy prawa powszechnie obowiązującego nie nakładają na bank obowiązków w zakresie np. posiadania nagrania audio treści wzorca umowy, jaki jest proponowany konsumentowi. Niemniej, bank może zaproponować i wykorzystać sposoby i metody ułatwiające zapoznanie się z treścią umowy. Osoby z niepełnosprawnościami powinny móc skorzystać z następujących urządzeń pomocniczych jak np. lupa dla osób słabowidzących. Bank jako profesjonalista i strona umowy powinien być gotowy do udostępnienia wzorca umowy klientowi w formie jak najbardziej przystępnej dla konsumenta. Należy przy tym zauważyć, że placówki bankowe mogą nie posiadać urządzeń pozwalających na zapoznanie się z treścią umowy przez osobą niepełnosprawną.

Inną istotną instytucją, pomocną w takiej sytuacji może być „osoba zaufana” – jest to najczęściej osoba towarzysząca osobie niepełnosprawnej, która może zapoznać tę osobę z treścią umowy oraz poświadczyć ww. czynność. Osoba ta może wykonać wskazaną wyżej czynność jedynie dobrowolnie.

W przypadku braku takiej osoby, to na pracowniku banku spoczywa obowiązek odczytania klientowi treści umowy i załączników oraz udzielenie niezbędnych wyjaśnień. Osoba niepełnosprawna nie może zostać pozbawiona możliwości zawarcia umowy.

Do Rzecznika Finansowego zgłosiła się osoba pełniąca funkcję opiekuna prawnego swojego ojca wskazując, że posiada postanowienie o ubezwłasnowolnieniu całkowitym ojca oraz postanowienie ustanawiające ją opiekunem prawnym w zakresie zarządu majątkiem ojca. Z przedstawionego stanu faktycznego wynikało, że bank odmówił wypłaty środków zgromadzonych na rachunku bankowym należącym do opiekuna prawnego.

Zgodnie z art. 12 kodeksu cywilnego nie mają zdolności do czynności prawnych osoby, które nie ukończyły lat trzynastu, oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie. Art.13 § 1 tejże ustawy stanowi: „Osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem.”
Skutkiem ubezwłasnowolnienia całkowitego jest pozbawienie osoby zdolności do czynności prawnych. Tym samym osoba znajduje się w takiej samej sytuacji jak ta poniżej 13 roku życia, niezależnie od jej wieku. Ma to ogromne znaczenie, ponieważ czynność prawna dokonana przez taką osobę pociąga za sobą skutek w postaci jej nieważności (art. 14 § 1 kodeksu cywilnego). Dla osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie ustanawia się opiekuna prawnego.

Przy tym należy pamiętać, że prawa i obowiązki opiekuna doznają ograniczeń na gruncie kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Charakterystyczne jest to, że opieka podlega stałemu nadzorowi sądu opiekuńczego.
Warto zwrócić uwagę wprost na obowiązek opiekuna wskazany w art. 161 k.r.o. (Dz.U. z 2020 poz. 1359 t.j.) odnoszący się do należących do ubezwłasnowolnionego środków pieniężnych. Gotówka pozostającego pod opieką, jeżeli nie jest potrzebna do zaspokajania jego uzasadnionych potrzeb, powinna być złożona przez opiekuna w instytucji bankowej. Ulokowanie tych pieniędzy wymaga od opiekuna wylegitymowania się jedynie zaświadczeniem o ustanowieniu opiekunem. Jednak opiekun może podejmować ulokowaną gotówkę tylko za zezwoleniem sądu opiekuńczego – nie może być to zezwolenie o charakterze ogólnym (odnoszące się do np. zarządu majątkiem), ale szczególne – wskazujące precyzyjnie zakres zarówno przedmiotowy, jak i czasowy (zezwolenie sądu może mieć charakter jednorazowy, jak i okresowy).
Z ww. obowiązkiem koresponduje Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 5 czerwca 2001 r. w sprawie zasad i trybu składania przez opiekuna w instytucji bankowej gotówki osoby pozostającej pod opieką (Dz. U. z 2001 r. nr 64 poz. 649).

Ubezwłasnowolnić częściowo można osobę pełnoletnią ze względu na chorobę psychiczną, niedorozwój umysłowy lub innego rodzaju zaburzenia psychiczne, w szczególności takie jak pijaństwo lub narkomania, a osoba ta potrzebuje jedynie pomocy w prowadzeniu swoich spraw. Osoba ubezwłasnowolniona częściowo posiada ograniczoną zdolność do czynności prawnych, czyli mogą zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratora.

Do kuratora osoby ubezwłasnowolnionej częściowo stosuje się odpowiednio przepisy o opiekunie prawnym.
Na marginesie należy wskazać, że na mocy ustawy Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U.2020.1575 t.j. dalej: k.p.c.) istnieje możliwość ustanowienia przez sąd orzekający w sprawie ubezwłasnowolnienia całkowitego lub częściowego ustanowienia doradcy tymczasowego (do czasu ustanowienia przez sąd rejonowy opiekuna lub kuratora). Do doradcy tymczasowego stosuje się przepisy o kuratorze osoby częściowo ubezwłasnowolnionej.

Do Rzecznika Finansowego zwróciła się Pani z zapytaniem, czy aby przekazać środki pieniężne zgromadzone na swoim rachunku jednemu ze swoich dzieci po swojej śmierci musi sporządzić testament?

Zgodnie z treścią art. 56 ust. 1 ustawy prawo bankowe, posiadaczowi rachunku bankowego (oszczędnościowego, oszczędnościowo-rozliczeniowego lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej) przysługuje możliwość złożenia bankowi polecenia realizacji wypłaty określonej ilości pieniędzy z rachunku bankowego po śmierci jego posiadacza na rzecz wskazanej przez niego osoby lub osób. Czynność ta jest powszechnie nazywana dyspozycją wkładem na wypadek śmierci. Musi być ona wykonana w formie pisemnego oświadczenia.

Beneficjentami dyspozycji mogą być małżonek posiadacza rachunku, a także wstępni, zstępni lub rodzeństwo posiadacza. Takie ujęcie oznacza, że krąg beneficjentów jest bardzo ograniczony. Nie jest więc możliwe złożenie dyspozycji przykładowo na korzyść osoby spoza najbliższej rodziny (np. sąsiada) czy na rzecz osoby prawnej.

Beneficjent dyspozycji wkładem na wypadek śmierci musi zostać precyzyjnie określony przez posiadacza rachunku bankowego, aby nie było jakichkolwiek wątpliwości co do tożsamości osoby, na rzecz której dyspozycja winna zostać zrealizowana. Wystarczające powinno być wskazanie jego imienia i nazwiska, stopnia pokrewieństwa, miejsca zamieszkania oraz numeru PESEL.

Posiadacz rachunku bankowego ma możliwość ustalenia kwoty dyspozycji na różne sposoby. Może określić wysokość dyspozycji jako całość kwoty pieniężnej znajdującej się na jego rachunku w chwili śmierci albo w chwili dokonywania dyspozycji, alternatywnie jako określony procent tej kwoty bądź jako precyzyjnie określoną kwotę w wysokości nominalnej. Trzeba jednak wskazać, że łączna kwota wszystkich wypłat z tytułu dyspozycji wkładem na wypadek śmierci podlega ograniczeniom. Nie może być ona wyższa niż równowartość dwudziestokrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku, ogłaszanego przez Prezesa GUS za ostatni miesiąc przed śmiercią posiadacza rachunku (por. art. 56 ust. 2 ustawy – prawo bankowe). Suma ta zaktualizuje się więc dopiero w momencie jego śmierci i obliczana będzie zawsze za ostatni miesiąc przed tą chwilą.

Ponadto, posiadacz rachunku bankowego w każdej chwili może zmodyfikować treść swojej dyspozycji – zmienić jej wysokość lub całkowicie odwołać polecenie. Oświadczenie o zmianie lub odwołaniu dyspozycji odbywa się w takiej samej formie, jak jej ustanowienie – poprzez złożenie bankowi pisemnego oświadczenia woli.
Należy przy tym zaznaczyć, że do wypłaty środków pieniężnych z tytułu dyspozycji wkładem na wypadek śmierci dochodzi dopiero po śmierci posiadacza rachunku. Beneficjent dyspozycji nie może zatem domagać się jej realizacji jeszcze za życia posiadacza rachunku bankowego.

Co istotne, zgodnie z treścią art. 56 ust. 4 ustawy – prawo bankowe, suma pieniędzy wypłacona beneficjentowi dyspozycji wkładem na wypadek śmierci nie wchodzi w skład spadku po posiadaczu rachunku. Kwota otrzymywana przez beneficjenta nie podlega zatem dziedziczeniu na zasadach ogólnych. Nabywa on więc określoną przez posiadacza rachunku kwotę pieniężną bez konieczności wszczynania postępowania sądowego o stwierdzenie nabycia spadku lub wizyty u notariusza, w celu uzyskania aktu poświadczenia dziedziczenia.

Należy jednak zaznaczyć, że aby doszło do realizacji dyspozycji wkładem na wypadek śmierci, w pierwszej kolejności na rachunku bankowym zmarłego musi oczywiście znajdować się odpowiednia kwota pieniędzy, która będzie mogła być wypłacona i przeznaczona na poczet realizacji dyspozycji. Bank nie jest bowiem zobowiązany do finansowania realizacji polecenia zapłaty z własnych środków, jeśli majątek posiadacza nie wystarcza na pokrycie realizacji dyspozycji.

Przypominamy! Więcej szczegółów dotyczących dyspozycji wkładem na wypadek śmierci w specjalnej Analizie Rzecznika Finansowego (kliknij link).

Rzecznik Finansowy otrzymał wniosek po podjęcie interwencji wobec podmiotu rynku finansowego w związku z oferowaniem przez podmiot lokaty strukturyzowanej. Wnioskodawczyni wskazała, że była zapewniana o ochronie kapitału w ramach tej inwestycji i wysokich zyskach – w związku z czym zainwestowała całość swoich oszczędności. Niemniej, aktualnie po upływie terminu wykupu nie odzyskała nawet części zainwestowanych środków.

Seniorzy stanowią coraz liczniejszą grupę społeczną i mogą swobodnie zawierać umowy, w tym inwestować posiadane środki pieniężne Co do zasady, dla seniorów dostępne są wszystkie produkty bankowe i inwestycyjne.
Produkty dostępne na rynku możemy podzielić na dwie główne kategorie: takie, gdzie kapitał inwestycji jest chroniony oraz takie, które cechują się ryzykiem utraty zainwestowanego kapitału.

Do pierwszej kategorii należy zaliczyć m.in. lokaty bankowe oraz obligacje Skarbu Państwa. Produkty te cechują się ochroną kapitału, ale niższą stopą zwrotu. Depozyty zgromadzone na rachunku bankowym (a więc również lokaty terminowe) gwarantowane są przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny (do równowartości w złotych 100 000 euro). Emitentem obligacji skarbowych jest Skarb Państwa reprezentowany przez Ministra Finansów, co sprawia, że w roli dłużnika występuje ten podmiot i to on gwarantuje wykup obligacji oraz wypłatę obiecanych odsetek.

Do drugiej kategorii możemy zaliczyć inwestycje w fundusze inwestycyjne, papiery wartościowe czy produkty strukturyzowane (takie jak np. lokata strukturyzowana). Produkty te przeznaczone są dla doświadczonych inwestorów, bowiem cechują się wysokim ryzykiem (w tym utraty całości zainwestowanego kapitału) przy wyższej estymowanej stopie zwrotu.

Tu warto zwrócić uwagę, na różnicę między dwoma rodzajami obligacji: skarbu państwa i korporacyjnymi. Te pierwsze, jak wspomniano powyżej, zapewniają ochronę kapitału. Inwestycja w te drugie wiąże się z ryzykiem utraty części lub nawet całości środków. Więcej o różnicach między tymi instrumentami w specjalnej analizie Rzecznika Finansowego (kliknij link).>/p>

Na podmiocie oferującym produkty bankowe czy inwestycyjne ciąży obowiązek udzielenia precyzyjnych informacji, w tym odnoszących się do cech produktu, warunków jego nabycia, skutków zerwania umowy czy wcześniejszego wycofania środków przed umownym terminem, a w szczególności prawdziwych i rzetelnych informacji odnoszących się do ryzyka związanego z inwestycją.

Seniorzy szczególnie odczuwają skutki agresywnych praktyk sprzedażowych, mających ich na nakłonić do skorzystania z ofert inwestycyjnych. Mylnie przyjmują je jako doradztwo inwestycyjne. W związku z tym wobec tej grupy powinien zostać przeprowadzony test odpowiedniości/adekwatności usługi dla klienta, przed podjęciem przez niego decyzji inwestycyjnej. Oferowany produkt powinien być dostosowany do wiedzy, doświadczenia i sytuacji finansowej klienta.

Sytuacja, w której zaproponowano i zaoferowano klientowi produkt finansowy niedostosowany do jego potrzeb, obarczony wysokim ryzykiem inwestycyjnym, z pominięciem wyniku ankiety wiedzy i doświadczenia, stanowi przejaw praktyki misselingu.

Termin „misselling” odnosi się do nieuczciwych praktyk w reklamie lub w sprzedaży, które skłaniają konsumenta do decyzji o zakupie produktu niedopasowanego do jego potrzeb. Wyraźny zakaz stosowania missellingu został wprowadzony do art. 24 ust. 2 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Zgodnie z definicją missellingu chodzi o praktyki przedsiębiorcy naruszające zbiorowe interesy konsumentów, które wyrażają się jako „proponowanie konsumentom nabycia usług finansowych, które nie odpowiadają potrzebom tych konsumentów ustalonym z uwzględnieniem dostępnych przedsiębiorcy informacji w zakresie cech tych produktów lub proponowanie nabycia tych usług w sposób nieadekwatny do ich charakteru”.

Nieuczciwe proponowanie i oferowanie przez Bank seniorowi produktu, na skutek czego ten nabywa produkt nieodpowiadający jego potrzebom, jest zatem zakazane jako nieuczciwa praktyka rynkowa wprowadzająca w błąd lub jako nieuczciwa agresywna praktyka rynkowa.

Rzecznik Finansowy może wesprzeć klienta podmiotu rynku finansowego poszkodowanego przez zastosowanie praktyki misselingu poprzez przeprowadzenie postępowania interwencyjnego na wniosek klienta w związku z nieuwzględnieniem roszczeń klienta przez podmiot rynku finansowego w trybie rozpatrywania reklamacji.
W sytuacji, gdy postępowanie reklamacyjne czy inne próby polubownego rozwiązania sporu nie przyniosą oczekiwanych rezultatów klient może złożyć powództwo przeciwko podmiotowi na podstawie ustawy o nieuczciwych praktykach rynkowych. Rzecznik Finansowy wspiera klientów pozostających w sporze sądowym poprzez przedstawienie istotnego dla sprawy poglądu na wniosek klienta lub sądu.

Do Rzecznika Finansowego zgłosiła się klientka, która zawarła niekorzystną dla siebie umowę kredytu konsumenckiego i aktualnie chciałaby ją rozwiązać, ale nie wie co ma zrobić.

Kwestie związane z zawarciem i wykonywaniem umowy kredytu konsumenckiego reguluje ustawa o kredycie konsumenckim z dnia 12 maja 2011 r. (Dz.U.2019.1083 t.j.).
Jako kredyt konsumencki, co do zasady, definiowany jest kredyt do kwoty 255 550 zł (z wyłączeniem m.in. kredytów hipotecznych). Ustawa o kredycie konsumenckim w art. 53 gwarantuje kredytobiorcy prawo do odstąpienia od umowy.

Zgodnie z przywołaną wyżej ustawą termin na odstąpienie od umowy przez konsumenta wynosi 14 dni. W związku z powyższym, kredytodawca jest zobowiązany do dołączenia do umowy wzoru odstąpienia od umowy, który ma ułatwić kredytobiorcy ewentualne złożenie takiego oświadczenia. Termin do złożenia oświadczenia jest zachowany, jeśli przed jego upływem kredytobiorca złoży oświadczenie kredytodawcy, również wysyłając je za pośrednictwem poczty.

Złożenie przez kredytobiorcę oświadczenia o odstąpieniu od umowy skutkuje obowiązkiem zwrotu całości kwoty udzielonego kredytu oraz uiszczenia wszystkich odsetek naliczonych w okresie, kiedy to kredytobiorca korzystał ze środków pochodzących z kredytu (od dnia wypłaty kredytu do dnia spłaty kredytu). Kredytobiorca ma 30 dni od dnia złożenia oświadczenia na wykonanie tych obowiązków. Kredytodawca może również domagać się od kredytobiorcy zwrotu niektórych poniesionych kosztów, takich jak chociażby opłaty notarialne.

Rzecznik Finansowy otrzymał wniosek o podjęcie interwencji wobec banku, który odmówił klientce zwrotu części prowizji, mimo że klientka dokonała wcześniejszej całkowitej spłaty kredytu konsumenckiego.

Rzecznik Finansowy przypomina, że kwestię zwrotu części kosztów w związku z przedterminową spłatą kredytu konsumenckiego art. 49 ustawy o kredycie konsumenckim.
Przepis ten mówi o tym, że w przypadku spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie, całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą.
Definicja całkowitego kosztu kredytu zawarta została z kolei w art. 5 pkt 6 UKK i zgodnie z tym przepisem obejmuje: Wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności:

• odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże jeżeli są znane kredytodawcy oraz
• koszty usług dodatkowych w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu – z wyjątkiem kosztów opłat notarialnych ponoszonych przez konsumenta

Tym samym, art. 49 ust. 1 UKK nie wyłącza przedmiotowo możliwości obniżenia żadnego z rodzajów kosztów określonych w art. 5 pkt 6 UKK. Obniżenie kosztów ma charakter proporcjonalny w tym sensie, że odnosi się do okresu od dnia faktycznej spłaty do dnia ostatecznej spłaty określonej w umowie. Obniżce podlegają więc nie tylko odsetki, ale również wszelkie pozostałe koszty, mieszczące się w definicji całkowitego kosztu kredytu.

Klient zwrócił się o poradę do Rzecznika Finansowego – jego konto zostało okradzione i nie wie, co ma zrobić w tej sytuacji, aby odzyskać stracone środki.

Za nieautoryzowaną transakcję uznaje się transakcję wykonaną bez zgody płatnika
Kwestię nieautoryzowanych transakcji płatniczych reguluje ustawa o usługach płatniczych.
W związku z wystąpieniem nieautoryzowanej transakcji płatniczej, płatnik powinien zgłosić do Banku fakt jej wystąpienia.

Jeśli Bank nie zwrócił kwoty nieautoryzowanej transakcji to należy uznać, że Bank nie zrealizował ustawowego, bezwarunkowego obowiązku. Zgodnie z jego treścią dostawca usług płatniczych zwraca kwotę nieautoryzowanych transakcji w terminie niezwłocznym – w tzw. terminie D + 1. Nieautoryzowana transakcja winna stanowić podstawę do zastosowania art. 46 ustawy o usługach płatniczych nakładającego na Bank obowiązek zwrotu płatnikowi kwoty wynikających z nieautoryzowanych transakcji płatniczych. Ewentualne ustalenie zasad odpowiedzialności płatnika za nieautoryzowaną transakcję płatniczą powinno odbywać się dopiero w toku postępowania sądowego po tym jak Bank zwróci tę kwotę. Dostawca usług płatniczych powinien zwracać kwotę nieautoryzowanej transakcji i dopiero w przypadku chęci ustalenia odpowiedzialności na podstawie rażąco niedbałych zachowań, Bank może dowodzić tego pozywając klienta o zwrot kwoty transakcji, którą według jego oceny, powinien być obciążony płatnik.

W sytuacji kiedy Bank nie uzna reklamacji klienta ma on możliwość zwrócić o pomoc do Rzecznika Finansowego z wnioskiem o podjęcie interwencji wobec podmiotu rynku finansowego lub może skierować sprawę na drogę postępowania sądowego.

Klientka w piśmie do Rzecznika Finansowego wskazała, że skradziono jej dowód osobisty oraz kartę płatniczą. Zwróciła się do Rzecznika Finansowego z prośbą o pomoc, bowiem obawia się, że z wykorzystaniem jej danych mogą zostać zaciągnięte kredyty lub ktoś „wyczyści” jej konto.

Niezwłocznie po stwierdzeniu kradzieży, poza oczywistym zgłoszeniem przestępstwa organowi ścigania, należy zgłosić fakt kradzieży dokumentu tożsamości do Systemu „Dokumenty zastrzeżone” – można tego dokonać w swoim banku lub w dowolnym oddziale banku przyjmującego zastrzeżenia także od osób niebędących jego klientami. Bank, na podstawie złożonej dyspozycji dokona wpisu zastrzeżenia do Centralnej Bazy Danych Systemu Dokumentów Zastrzeżonych. Dostęp do tego systemu mają banki i inne instytucje korzystającego z tego systemu.

Następnie klient powinien zgłosić ten fakt do organu gminy lub placówki konsularnej i wyrobić nowy dokument. Organ wyda zaświadczenie o utracie dowodu osobistego, ważne do czasu wydania nowego dokumentu.

Podobnie sytuacja będzie się miała w przypadku zgubienia dowodu osobistego – ten fakt należy jak najszybciej zgłosić do banku celem wpisania zastrzeżenia do systemu „Dokumenty zastrzeżone” oraz zgłosić fakt utraty dokumentu tożsamości do organu gminy oraz złożyć wniosek o wyrobienie nowego.

Analogiczną ścieżkę należy podjąć w przypadku kradzieży karty płatniczej – również należy niezwłocznie zgłosić fakt kradzieży do swojego banku oraz policji.

Klient zwrócił się do Rzecznika Finansowego z zapytaniem, czy jeśli zamieszkał pod innym adresem to powinien o tym poinformować bank, którego jest klientem?

Zmiana danych adresowych jest niezwykle istotna z punktu widzenia relacji pomiędzy bankiem a klientem. Pozwala na zachowanie ciągłości korespondencji i zapewnia bezpieczeństwo kierowanej korespondencji minimalizując ryzyko niedoręczenia przesyłek lub doręczenia ich osobom trzecim. W konsekwencji ogranicza prawdopodobieństwo wystąpienia sytuacji, w której bank np. wypowie umowę kredytu, a klient nie będzie miał o tym żadnej wiedzy i możliwości podjęcia próby polubownego rozwiązania sporu z bankiem bez wszczynania sporu sądowego i narażania się na konieczność poniesienia kosztów sądowych.
Zasadniczo są cztery podstawowe sposoby, w jakich można zgłosić zmianę danych adresowych: serwis internetowy, aplikacja mobilna, infolinia banku lub osobista wizyta w placówce lub oddziale banku. Bank w umowie najczęściej zastrzega, w jaki sposób lub sposoby można dokonać zmiany danych adresowych.